Γιατί θετική ψυχολογία δεν σημαίνει «θετική σκέψη» αλλά «ανοιχτή σκέψη»

Mindfulness (Ενσυνειδητότητα)

Ορισμός

Ως Ενσυνειδητότητα ορίζεται η συνειδητή σύνδεση, στροφή της προσοχής και παρουσία του ατόμου στο εδώ και τώρα, η άκριτη παρατήρηση, η ήρεμη εξερεύνηση και αποδοχή του εσωτερικού (σκέψεις, συναισθήματα) σε συνάρτηση με τον εξωτερικό (περιβάλλον, συνθήκες) του κόσμο στον παρόντα χρόνο, η σύνδεση με κάθε είδους εμπειρία (θετική, αρνητική ή ουδέτερη) και η ανοιχτότητα σε αυτήν· ως ένα είδος αφύπνισης του ατόμου (Germer, 2013). Συχνά αναφέρεται ως η πειθαρχία της συνειδητότητας και αποτελεί τρόπο εξάσκησης του μυαλού, της καρδιάς και του σώματος· είναι τρόπος ύπαρξης με αυξημένη παρουσία στο παρόν, με οξυμένη αντίληψη, ευελιξία και αναστοχαστικότητα (Shapiro, Jazaieri & de Sousa, 2016). Μπορεί να οριστεί επίσης ως η επαφή και η συνειδητότητα σχετικά με τις σκέψεις και τα συναισθήματα, ανεξαρτήτως της θετικής ή αρνητικής χροιάς τους, σε αντιπαραβολή με την άρνησή τους ή την ταύτιση με αυτά (Neff & Germer, 2017).

Ιστορική αναδρομή

Η έννοια της Ενσυνειδητότητας έχει τις ρίζες της στις καταβολές της Βουδιστικής φιλοσοφίας, 2.500 χρόνια πριν και συγκεκριμένα ως απόδοση του όρου “sati” της Ταϊλανδικής διαλέκτου Pali, ο οποίος σημαίνει συνείδηση, προσοχή και μνημονικότητα (Germer, 2013). Η δυτική οικειοποίηση και αναπροσαρμογή του όρου από την επιστήμη της ψυχολογίας, απέδωσε πληθώρα μεταφράσεων και παραλλαγών, με επιρροές αρχής γενομένης από την πρώτη μετάφραση Ινδικών κειμένων από Άγγλους διανοητές στα τέλη του 18ου αι.- όπως του έργου Bhagavad Gita- ή αργότερα από τη σκέψη «υπερβατικών» διανοητών, όπως του Henry David Thoreau και του William James· όλες όμως ενέχουν ως προϋποθέσεις την ανοιχτότητα στην εμπειρία, την αποδοχή του ανθρώπινου πόνου ως ενίοτε αναπόσπαστου κομματιού της ύπαρξης, την στοχευμένη συγκέντρωση της προσοχής στα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις σωματικές αισθήσεις του ατόμου στο παρόν, την ενδελεχή ήρεμη παρατήρηση και την άκριτη αποδοχή. Στις δεκαετίες μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και ιδιαίτερα του ’60 και ’70, πολλοί κλινικοί ψυχολόγοι, όπως ο Fritz Perls ή ο Kabat- Zinn (1979), στράφηκαν στην ανατολική σκέψη για άντληση πρακτικών- όπως αυτές του διαλογισμού ή της σωματικής επίγνωσης με πρακτικές Yoga- αλλά και εννοιών, όπως αυτή της Ενσυνειδητότητας, ως μέσων ψυχολογικής αποφόρτισης και απελευθέρωσης του άγχους των πελατών τους (Germer, 2013). Από τα μέσα και προς τα τέλη της δεκαετίας του 2000, η Ενσυνειδητότητα άρχισε να γίνεται όλο και δημοφιλέστερη ως ψυχοθεραπευτική έννοια στο δυτικό κόσμο, τόσο στην έρευνα όσο και στη θεραπευτική πρακτική.

Mindfulness (Ενσυνειδητότητα) και Διαχείριση Ψυχολογικών Δυσκολιών

Η Ενσυνειδητότητα προτείνει έναν διαφορετικό τρόπο σύνδεσης με τον ψυχικό πόνο, που μπορεί να συνοψιστεί ως η απελευθέρωση από την ψυχική δυσφορία μέσω της αποδοχής της (Germer, 2013).

Μοντέλα (Θεωρητικές Προσεγγίσεις)

Το μοντέλο της Βασισμένης στην Ενσυνειδητότητα Γνωσιακής Θεραπείας (ΒΕΓΘ κατά το MBCT) είναι σχεδιασμένο για την αποτροπή ή τη μείωση κινδύνου επανολίσθησης στην μείζονα κατάθλιψη και είναι βασισμένο στο πρόγραμμα εκπαίδευσης στην Ενσυνειδητότητα όπως αυτό αναπτύχθηκε μεταξύ του 1970 και 1990 από τον Jon Kabat-Zinn και τους συνεργάτες του, στο ιατρικό κέντρο του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης ( Segal, Teasdale & Williams, 2004). Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, η αναγνώριση και μόνο των καταθλιπτικών σκέψεων απλά ως τέτοιων, μπορεί να απελευθερώσει τον ασθενή από την τυραννία τους και να του δώσει τη διαύγεια να αποφύγει μια ανεπιθύμητη παραμόρφωση της πραγματικότητας, μέσω μιας απειλητικής ταύτισης με το νόημά τους. Η έμφαση δε δίνεται στο περιεχόμενο των σκέψεων καθόλου, αλλά στο γνωστικό τρόπο αντιμετώπισής τους, στην πλήρη αποδοχή τους και έτσι στην αποδυνάμωση της επιρροής τους- αντί για την αποφυγή που θα είχε ως αποτέλεσμα την εμμονική πολιορκία του ατόμου από την ενδεχόμενη επανεμφάνισή τους. Επίσης, ο Bishop και οι συνεργάτες του (2004) πρότειναν ένα διμερές μοντέλο Ενσυνειδητότητας, βασισμένο αφενός στην αυτορρύθμιση της προσοχής και αφετέρου στην διάθεση φιλοπεριέργειας, ανοιχτότητας και αποδοχής όσον αφορά στην αντιμετώπιση νέων εμπειριών (Brani, Hefferon, Lomas, Ivtzan & Painter, 2014).

Σύμφωνα με το μοντέλο των «τριών κομβικών στοιχείων» των Shapiro και Carlson (2009) η Ενσυνειδητότητα εδράζεται σε τρεις βασικούς πυλώνες: στην πρόθεση, στην προσοχή και στην (ανοιχτή) προσέγγιση (Shapiro, Jazaieri & de Sousa, 2016). Η πρόθεση περιλαμβάνει την επίγνωση του τι προσδοκά κάποιος, ποιοι είναι οι στόχοι του, γιατί κάνει αυτό το οποίο επέλεξε να κάνει κάθε στιγμή. Πρέπει κάποιος να είναι σε θέση να αναγνωρίζει τα κίνητρα και τις επιθυμίες πίσω από τις αντιδράσεις και τις πράξεις του. Η προσοχή αφορά στην ενσυνείδητη στροφή της συγκέντρωσής στο παρόν, στην πλήρη παρουσία και αφύπνιση στο εδώ και στο τώρα, χωρίς να περιδιαβαίνει ο νους σε αναπολήσεις παρελθόντων συμβάντων ή σε ονειροπολήσεις μελλοντικών.

Η προσέγγιση πρέπει να έχει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της φιλομάθειας, της αποδοχής και της προσήνειας στο καινούριο (της ανοιχτότητας).

Οι Phan και συνεργάτες (2020) πρότειναν ένα πολυπαραγοντικό μοντέλο Ενσυνειδητότητας, βασισμένο σε φιλοσοφικές αρχές του Βουδισμού και του Κομφουκιανισμού, βασισμένο σε τρεις βασικούς πυλώνες:

  1. Την ψυχολογική συνιστώσα: συγκέντρωση, χαλάρωση, απουσία κρίσης και αυτό-συνείδηση
  2. Την φυσιολογική συνιστώσα: ολοκεντρισμός (όχι δυϊσμός σώματος- πνεύματος), ορθολογισμός και πραγματισμός
  3. Την πνευματική συνιστώσα: αυτό-πειθαρχία, παρουσία στο εδώ και στο τώρα, αυτοπραγμάτωση, ένωση και αρμονία.

Σύμφωνα με τους εμπνευστές του μοντέλου, τη σύλληψη του οποίου προηγήθηκαν συζητήσεις με Ταϊβανούς ακαδημαϊκούς που ειδικεύονται στα Ασιατικά φιλοσοφικά ρεύματα, η δομή του θα οδηγήσει τους συμμετέχοντες σε μια φιλοσοφική αναστοχαστικότητα και διανοητική διεύρυνση (philosophical “pondering”), σε μια βαθύτερη σύνδεση με το άμεσο περιβάλλον και τις εναλλακτικές που αυτό προσφέρει, σε μια γαλήνια κατάσταση αμέριστης προσοχής και συγκέντρωσης.

Tρόποι εφαρμογής (Θεραπευτικές Παρεμβάσεις)

Το πρώτο πρόγραμμα άσκησης στην Ενσυνειδητότητας ήταν το πρόγραμμα απελευθέρωσης και μείωσης του στρες των οχτώ εβδομάδων, του Jon Kabat-Zinn, στη δεκαετία του 1970, στο ιατρικό κέντρο του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης (Powell, 2018). Αναλυτικά, περιελάμβανε εβδομαδιαίες δίωρες ή διομισάωρες ομαδικές συνεδρίες εξάσκησης, σαρανταπέντε λεπτά καθημερινής ατομικής εξάσκησης και καθημερινό διαλογισμό.

Οι θεραπευτικές προσεγγίσεις που χρησιμοποιούν τις αρχές της Ενσυνειδητότητας, συχνά περιλαμβάνουν ασκήσεις αναπνοών και διαλογισμού που οι θεραπευόμενοι ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν ενδιάμεσα των συνεδριών (Germer, 2013). Για παράδειγμα οι Holzel, Lazar και συνεργάτες τους (2011), πρότειναν έξι πυλώνες δράσης, με επιστημονικά αποδεδειγμένα νευρολογικά αποτελέσματα, στους οποίους μπορούν να στηριχτούν τέτοιες θεραπευτικές προσεγγίσεις. Συγκεκριμένα:

  1. Στάθμιση της προσοχής, ανεξαρτήτως περιβαλλοντικών εισιόντων
  2. Σωματική ενημερότητα, βίωση των σωματικών αισθήσεων και συναισθημάτων
  3. Συναισθηματική ρύθμιση, ήρεμη παρατήρηση και όχι ταύτιση με θετικές ή αρνητικές αξιολογικές κρίσεις για την κατάσταση που βιώνεται από το άτομο
  4. Ανασκόπηση, αναπλαισίωση κι επανεξέταση της κατάστασης
  5. Ανοιχτότητα στο εδώ και τώρα
  6. Ευελιξία και αυξανόμενη προσαρμοστικότητα (Hayes, 2004; Germer, 2013).

Ειδικότερα, το ‘τρίτο κύμα’ Γνωστικοσυμπεριφορικής θεραπείας (ΓΣΘ) έχει δύο βασικά θεραπευτικά μοντέλα που χρησιμοποιούν και βασίζονται στην εφαρμογή της Ενσυνειδητότητας: τη Μείωση του Στρες μέσω Ενσυνειδητότητας (ΜΣΜΕ κατά το MBSR) του Kabat-Zinn (1990) και τη Βασισμένη στην Ενσυνειδητότητα Γνωσιακή Θεραπεία (ΒΕΓΘ κατά το MBCT) των Segal και συνεργατών τους (2012). Ακόμη, η θεραπεία Αποδοχής και Δέσμευσης (ΘΑΔ) των Hayes και συνεργατών (1999), καθώς και η εκπαίδευση στην ενσυνείδητη αυτό-συμπόνια των Neff και Germer (2013) αποτελούν τρόπους θεραπευτικής εφαρμογής της Ενσυνειδητότητας, ενώ κοινές αρχές με αυτήν μοιράζονται εξίσου η ψυχοδυναμική, η υπαρξιακή και η ανθρωπιστική κατεύθυνση (Germer, 2013).

Το πρόγραμμα θεραπευτικής παρέμβασης των οχτώ εβδομάδων βασισμένο στη ΒΕΓΘ, αποτελείται από καθημερινές δίωρες ομαδικές- μέχρι δώδεκα ατόμων- συνεδρίες εκπαίδευσης στην Ενσυνειδητότητα, με ασκήσεις για καθημερινή εξάσκηση στο σπίτι· αφορά σε επανειλημμένα ανακάμψαντες καταθλιπτικούς ασθενείς ( Segal, Teasdale & Williams, 2004). Αυτές οι ασκήσεις περιλαμβάνουν καθοδηγούμενη ή ελεύθερη εξάσκηση στην σωματική συνειδητότητα και εστίαση της προσοχής στο εδώ και στο τώρα. Στοχεύουν στην αυξανόμενη Ενσυνειδητότητα του ατόμου, ώστε αυτό να είναι σε θέση να αναγιγνώσκει με όλο και μεγαλύτερη διαύγεια το περιβάλλον του και το εύρος επιλογών αλληλεπίδρασης ή απόκρισης σε αυτό, ώστε τελικά να αποκτήσει μια «αποκεντρωμένη» προοπτική επεξεργασίας και ανάλυσης των σκέψεων και των συναισθημάτων του, αντιμετωπίζοντάς τα σαν παρωδικούς επισκέπτες του νου.

Άλλες θεραπευτικές τεχνικές Ενσυνειδητότητας στη ΓΣΘ είναι η επονομαζόμενη άσκηση «Στρατιώτες σε Παρέλαση» κατά την οποία οι θεραπευόμενοι μαθαίνουν να διακρίνουν τη διαφορά μεταξύ του ‘παρατηρώ τις σκέψεις μου’ και ‘παρατηρώ μέσα από τις σκέψεις μου’, μέσω της νοερής οπτικοποίησης αυτών ως τυπωμένων σε πλακάτ στρατιωτών που παρελαύνουν σε ροή μπροστά τους, δίχως να τους διακόψουν· καθώς και η άσκηση του «Παρατηρητή», μια μεταφορά για την εξήγηση της έννοιας του εαυτού ως πλαισίου, ως μια σκακιέρα δηλαδή που περιλαμβάνει και εμπερικλείει τόσο τα μαύρα τετράγωνα και πιόνια, όσο και τα άσπρα, κατ’ αντιστοιχία των θετικών και αρνητικών σκέψεων, συναισθημάτων και ενορμήσεων (Hayes, 2004).

Επίσης, οι Ivtzan και συνεργάτες (2016), πρότειναν μια διαδικτυακή παρέμβαση Ενσυνειδητότητας 8-εβδομάδων, βασισμένη στο Πρόγραμμα Ενσυνειδητότητας της Θετικής ψυχολογίας (ΠΕΘ), η οποία συνδύαζε την Ενσυνειδητότητα με μια σειρά από μεταβλητές της θετικής ψυχολογίας, όπως την ευγνωμοσύνη, την απόλαυση των στιγμών (savouring), την αυτό-συμπόνια, την αίσθηση νοήματος και την αυτονομία. Στην έρευνα συμμετείχαν 440 εθελοντές διαφόρων εθνικοτήτων από διαδικτυακά μέσα κοινωνικής δικτύωσης και φόρουμ, συμπληρώνοντας ερωτηματολόγια. Κάθε εβδομάδα οι συμμετέχοντες ασκούνταν στην Ενσυνειδητότητα, και στην αρχή κάθε εβδομάδας έβλεπαν ένα βιντεάκι 8-10 λεπτών, το οποίο περιέγραφε περιληπτικά τη θεωρητική βάση της έννοιας της θετικής ψυχολογίας που ήταν ο εκάστοτε επιμέρους στόχος της εβδομάδας. Τα αποτελέσματα έδειξαν σημαντική βελτίωση σε όλες τις εξαρτημένες μεταβλητές και αύξηση της υποκειμενικής ευζωίας των συμμετεχόντων.

Τέλος, οι Zhou και συνεργάτες (2021) πρότειναν μια παρέμβαση Ενσυνειδητότητας δεύτερης-γενιάς, διάρκειας έξι εβδομάδων, την οποία ονόμασαν Βασισμένη στην Ενσυνειδητότητα Θετική Ψυχολογία (ΒΕΘΨ), και εγκολπώνει τις ηθικές αρχές του Κομφουκιανισμού και του Βουδισμού με αξίες του σύγχρονου κλάδου της θετικής ψυχολογίας, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην αξία της διαύγειας (clarification) και στη σημασία της ελευθερίας της βούλησης, της αυτοδιάθεσης και των προσωπικών επιλογών. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν 138 υγιείς ενήλικες (111 γυναίκες και 28 άνδρες, μ.ό. ηλικίας 27.29 ετών, διαφόρων μορφωτικών βαθμίδων και θρησκευτικών πεποιθήσεων) από πανεπιστήμια και κοινότητες κατόπιν τυχαίας διαλογής. Οι συμμετέχοντες παρακολουθούσαν διομισάωρες εβδομαδιαίες ομαδικές συνεδρίες Ενσυνειδητότητας και εξασκούνταν στο σπίτι 12 με 15 λεπτά για τουλάχιστον πέντε ημέρες κάθε εβδομάδα. Οι ερευνητές προσδοκούσαν ότι η διασαφήνιση των προσωπικών αξιών θα βοηθούσε στην αίσθηση προσωπικού σκοπού στη ζωή, ενώ η ενδυνάμωση της έννοιας της ολότητας και της ένωσης θα βοηθούσε στην ανακάλυψη νέου νοήματος ζωής- η προσδοκία αυτή δεν ευοδώθηκε. Τα αποτελέσματα κατέδειξαν θετικές αλλαγές στα επίπεδα ευχαρίστησης και ευγνωμοσύνης των συμμετεχόντων, σύμφωνα με μετρήσεις που έγιναν πριν τη συμμετοχή τους, αμέσως μετά και τρεις μήνες κατόπιν.

Aποτελέσματα

Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα η ανάπτυξη της Ενσυνειδητότητας έχει πολλαπλά θετικά αποτελέσματα για την πνευματική και σωματική υγεία, καθώς και για την υποκειμενική ευζωία των ατόμων. Συγκεκριμένα, όπως έδειξε μια μελέτη των Davidson και συνεργατών (2003) σε συμμετέχοντες στο πρόγραμμα θεραπευτικής παρέμβασης των οχτώ εβδομάδων βασισμένο στη ΒΕΓΘ, όσοι το ολοκλήρωναν είχαν σημαντικά αυξημένο αριθμό αντισωμάτων σε σύγκριση με όσους βρίσκονταν στη λίστα αναμονής, άρα σημαντικά αυξημένη ανοσία· αυξημένη εγκεφαλική δραστηριότητα στον αριστερό προμετωπιαίο λοβό, σύμφωνα με ευρήματα ηλεκτροεγκεφαλογραφημάτων, αυξημένη πλευροποίηση της δραστηριότητας του προμετωπιαίου φλοιού, ενδείξεις για αυξημένη νευροπλαστικότητα και δυνατότητα ενσυναίσθησης (Shapiro, Jazaieri & de Sousa, 2016). Εξίσου μια έρευνα των Jacobs και συνεργατών (2011) που αξιολόγησε τον απότοκο ενός προγράμματος τρίμηνης εξάσκησης στο διαλογισμό και την Ενσυνειδητότητα, με τυχαιοποιημένο δείγμα εξήντα συμμετεχόντων, βρήκε ότι οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα είχαν, άμα τη λήξει του, αυξημένα επίπεδα τελομεράσης – ενός ενζύμου που συμμετέχει στη δημιουργία τελομερών, υπομονάδων TERC στο γενετικό υλικό DNA, συμβάλλοντας στην ανάπλαση των κυττάρων και στη μακροζωία του οργανισμού (Epel et al., 2009; Lin et al., 2012; Willeit et al., 2011 όπως αναφέρεται στο Shapiro, Jazaieri & de Sousa, 2016)- σε σχέση με την ομάδα ελέγχου των ατόμων στη λίστα αναμονής του προγράμματος.

Οι Lazarus και συνεργάτες (2005) χρησιμοποιώντας εικόνες από μαγνητικό τομογράφο για τη μέτρηση του πάχους του μετωπιαίου λοβού σε 20 συμμετέχοντες που ασκούνταν εντατικά στην Ενσυνειδητότητα, βρήκαν εμφανείς αλλαγές στη φυσιολογική δομή του εγκεφάλου, καθώς οι περιοχές που σχετίζονται με την προσοχή και την αντίληψη- στον προμετωπιαίο λοβό και σε περιοχές της νήσου- ήταν εμφανώς παχύτερες στην πειραματική ομάδα από αυτές των ατόμων στην ομάδα ελέγχου (Shapiro, Jazaieri & de Sousa, 2016). Σε παρόμοια μελέτη των Holzel και συνεργατών (2011), που μελέτησαν αλλαγές στην πυκνότητα της φαιάς ουσίας σε δεκαέξι συμμετέχοντες που είχαν ολοκληρώσει πρόγραμμα θεραπευτικής παρέμβασης των οχτώ εβδομάδων βασισμένο στη ΒΕΓΘ συγκριτικά με δεκαεφτά συμμετέχοντες από τη λίστα αναμονής, τα αποτελέσματα έδειξαν σημαντικές αλλαγές σε περιοχές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για τη μάθηση, τη μνήμη, τη συναισθηματική ρύθμιση και την αντίληψη, καθώς η πυκνότητα της φαιάς ουσίας ήταν σημαντικά εντονότερη στον ιππόκαμπο, στον οπίσθιο φλοιό του προσαγωγίου, στην παρεγκεφαλίδα και στην κροταφοβρεγματική διασταύρωση (Shapiro, Jazaieri & de Sousa, 2016). Επίσης, οι έρευνες των Desbordes και Shapiro (2012) με εικόνες από λειτουργικό μαγνητικό τομογράφο (fMRI) σε υποκείμενα που συμμετείχαν σε δίμηνο πρόγραμμα διαλογισμού και Ενσυνειδητότητας, πριν την έναρξη και μετά τη λήξη του προγράμματος, έδειξαν ότι οι φυσιολογικές θετικές αλλαγές στη φυσιολογία του εγκεφάλου, κυρίως στα αμύγδαλα, παρέμεναν σταθερές και κατά τη διάρκεια καθημερινών δραστηριοτήτων μετά το πέρας της εξάσκησης (Powell, 2018).

Σε διαδικτυακή έρευνα με χρήση ερωτηματολογίου αυτοαναφοράς της Brani και συνεργατών (2013), με 119 αγγλόφωνους ενήλικες συμμετέχοντες, από το γενικό πληθυσμό, τόσο άνδρες (42.9%) όσο και γυναίκες (57.1%), διαφόρων εθνικοτήτων, κατά το πλείστων (67%) ελληνικής, με εύρος ηλικιών από 18 ως 69 και μ.ό.. τα 32.3 έτη, βρέθηκε θετική συσχέτιση μεταξύ της άσκησης στην Ενσυνειδητότητας, με έμφαση στη συνισταμένη της σωματικής επίγνωσης, και στην υποκειμενική ευζωία, ως καλού προγνωστικού παράγοντα αυτής. Επίσης, σε διαδοχικές μελέτες των Pepping και συνεργατών (2013), φάνηκε η θετική συσχέτιση της Ενσυνειδητότητας με την αυτοεκτίμηση, ως προβλεπτικού παράγοντα αυτής. Αναλυτικότερα, σε έρευνα με 329 προπτυχιακούς φοιτητές ψυχολογίας (241 γυναίκες και 88 άνδρες, ηλικιών από 16 ως 55 και μ.ό. ηλικίας τα 21.53 έτη), οι οποίοι συμπλήρωσαν ένα διαδικτυακό ερωτηματολόγιο αυτοαναφοράς, τη 10-μελή Κλίμακα Αυτοεκτίμησης του Rosenberg (RSES; Rosenberg, 1965 όπως αναφέρεται στο Pepping, O’Donovan, & Davis, 2013) και Ερωτηματολόγιο Ενσυνειδητότητας Πέντε Παραγόντων των Baer κ.ά. (2006), προέκυψε ότι τέσσερα χαρακτηριστικά της Ενσευνειδητότητας:

  1. Η λεκτική αναδιήγηση και περιγραφή των εμπειριών ή σκέψεων από ουδέτερη, μη σκωπτική ή επικριτική οπτική
  2. Η αποδοχή
  3. Η μη αντιδραστικότητα, η νοητική ευελιξία, η μειωμένη τάση επιθετικότητας ή αμυντικότητας
  4. Η αντίληψη

αποτελούν προβλεπτικούς παράγοντες της αυξημένης αυτό-εκτίμησης. Σε διαδοχική μελέτη τους, με 68 προπτυχιακούς φοιτητές ψυχολογίας (56 γυναίκες και 12 άνδρες, ηλικιών από 16 ως 45 και μ.ό. ηλικίας τα 19.55 έτη, με τυχαία κατανομή τους στην πειραματική ομάδα (n=33) – οι οποίοι συμμετείχαν σε ολιγομελείς (των τριών ως δέκα ατόμων) ομαδικές συνεδρίες Ενσυνειδητότητας των δεκαπέντε λεπτών- ή στην ομάδα ελέγχου (n=35), προέκυψε ότι ακόμη και η βραχυπρόθεσμη έκθεση σε άσκηση Ενσυνειδητότητας αυξάνει τα επίπεδα της αυτό-εκτίμησης.

Σε συγχρονική μελέτη των Yu-Shu και συνεργατών (2018) στην Κίνα, με συμμετέχοντες 327 ενήλικες εργαζόμενους- πλήρους απασχόλησης- Κινέζους (με μ.ό. ηλικίας 31.93 έτη) οι οποίοι έπαιζαν διαδικτυακά παιχνίδια και συμμετείχαν εθελοντικά στην έρευνα συμπληρώνοντας διαδικτυακά ερωτηματολόγια αυτοαναφοράς, την 15-μελή κλίμακα Ενσυνείδητης Προσοχής και Αντίληψης των Brown & Ryan (2003) και την κλίμακα συμπτωμάτων της Διαταραχής Προσκόλλησης στα Διαδικτυακά Παιχνίδια (ΔΠΔΠ) του DSM-5 (APA, 2013), προέκυψε ότι η ΔΠΔΠ και το προκεκλυμμένο από τη ΔΠΔΠ στρες, έχουν αρνητική συσχέτιση με την Ενσυνειδητότητα, η οποία μπορεί να θεωρηθεί αποτρεπτικός και προστατευτικός παράγοντας από τη ΔΠΔΠ και τις αρνητικές της επιπτώσεις.

Σε μια διαχρονική πειραματική έρευνα των Van Doesum και συνεργατών (2018- 2020), με 4 διαδοχικές μελέτες, προέκυψε ότι η (κοινωνική) Ενσυνειδητότητα μπορεί να προάγει την προκοινωνική και φιλοκοινωνική συμπεριφορά, βασισμένη στην ειλικρίνεια, την ταπεινότητα και την ενεργό συνεργασία και τον αλτρουισμό. Τέλος σε μια συστηματική μετα-ανάλυση θεραπευτικών και μη παρεμβάσεων Ενσυνειδητότητας, που διενέργησαν οι Allen και συνεργάτες (2021), στην οποία μελετήθηκαν 3831 επιστημονικά άρθρα και συμπεριελήφθησαν τα 21, μελετήθηκαν 135 εξαρτημένες μεταβλητές, από τις οποίες οι 105 θετικές, προέκυψε ότι από την εξάσκηση της Ενσυνειδητότητας προκύπτουν θετικά οφέλη, αυξάνονται οι παράγοντες της ευδαιμονίας, η ποιότητα των κοινωνικών και διαπροσωπικών δεσμών, η άντληση ηδονής από τη ζωή και η ευζωία εν γένει.

Βιβλιογραφία

Allen,J. G., Romate, J., & Rajkumar, E. (2021). Mindfulness-based positive psychology interventions: a systematic review. BMC psychology, 9(1), 116.https://doi.org/10.1186/s40359-021-00618-2

Brani, O., Hefferon, K., Lomas, T., Ivtzan, I., & Painter, J. (2014). The impact of body awareness on subjective wellbeing: The role of mindfulness. International Body Psychotherapy Journal, 13(1), 95–107. https://psycnet.apa.org/record/2014-22391-007

Germer, C. K. (2013). Mindfulness: What is it? What does it matter? In C. K. Germer, R. D. Siegel, & P. R. Fulton (Eds.), Mindfulness and psychotherapy (pp. 3–35). The Guilford Press. https://psycnet.apa.org/record/2013-30853-001

Hayes, S. C. (2004). Acceptance and Commitment Therapy and the New Behavior Therapies. In Hayes, S. C., Follette, V. M., & Linehan, M. M. (Eds.), Mindfulness and acceptance: Expanding the cognitive-behavioral tradition (pp. 45- 63). Guilford Press. https://psycnet.apa.org/record/2005-02461-000

Ivtzan, I., Young, T., Martman, J., Jeffrey, A., Lomas, T., Hart, R., & Eiroa-Orosa, F. J. (2016). Integrating Mindfulness into Positive Psychology: a Randomised Controlled Trial of an Online Positive Mindfulness Program. Mindfulness, 7(6), 1396–1407. doi:10.1007/s12671-016-0581-1 https://www.researchgate.net/publication/305618985_Integrating_Mindfulness_into_Positive_Psychology_a_Randomised_Controlled_Trial_of_an_Online_Positive_Mindfulness_Program

Neff,K. D. & Germer, C. (2017). Self-Compassion and Psychological Wellbeing. In J. Doty (Ed.) Oxford Handbook of Compassion Science, Chap. 27. Oxford University Press. https://self-compassion.org/wp-content/uploads/2017/09/Neff.Germer.2017.pdf

Pepping, C. A., O’Donovan, A., & Davis, P. J. (2013). The positive effects of mindfulness on self-esteem. The Journal of Positive Psychology, 8(5), 376–386. doi:10.1080/17439760.2013.807353 https://www.researchgate.net/publication/271904180_The_positive_effects_of_mindfulness_on_self-esteem

Phan, H. P., Ngu, B. H., Chen, S. C., Wu, L., Shi, S. Y., Lin, R. Y., Shih, J. H., & Wang, H. W. (2020). Advancing the Study of Positive Psychology: The Use of a Multifaceted Structure of Mindfulness for Development. Frontiers in psychology, 11, 1602. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.01602

 Powell, A. (2018). Harvard researchers study how mindfulness may change the brain in depressed patients. Harvard Gazette. https://news.harvard.edu/gazette/story/2018/04/harvard-researchers-study-how-mindfulness-may-change-the-brain-in-depressed-patients/

Segal V. Z., Teasdale D. J., & Williams G. M. (2004). Mindfulness- Based Cognitive Therapy. In Hayes, S. C., Follette, V. M., & Linehan, M. M. (Eds.), Mindfulness and acceptance: Expanding the cognitive-behavioral tradition (pp. 45- 63). Guilford Press. https://psycnet.apa.org/record/2005-02461-000

Shapiro,S. L., Jazaieri, H., & de Sousa, S. (2016). Meditation and Positive Psychology. Oxford Handbooks Online. doi:10.1093/oxfordhb/978019939651 https://www.oxfordhandbooks.com/view/10.1093/oxfordhb/9780199396511.001.0001/oxfordhb-9780199396511-e-50

Van Doesum, N. J., de Vries, R. E., Blokland, A. A. J., Hill, J. M., Kuhlman, D. M., Stivers, A. W., Tybur, J. M., & Van Lange, P. A. M. (2020). Social mindfulness: Prosocial the active way. The Journal of Positive Psychology, 15(2), 183–193. https://doi.org/10.1080/17439760.2019.1579352

Yu, S., Mao, S., & Wu, A. (2018). The interplay among stress, frustration tolerance, mindfulness, and social support in Internet gaming disorder symptoms among Chinese working adults. Asia-Pacific psychiatry: official journal of the Pacific Rim College of Psychiatrists, 10(4), e12319. https://doi.org/10.1111/appy.12319

Zhou, J., Zheng, Y., Zeng, X., Jiang, M., & Oei, T.P. (2021). A Randomized Controlled Trial Examining a Second-Generation Mindfulness-Based Intervention that is Compatible with Confucian Values: Mindfulness-Based Positive Psychology. Mindfulness, 1-12. https://link.springer.com/article/10.1007/s12671-021-01610-y


Εικόνα
Image by rawpixel.com on Freepik

<a href=”https://www.freepik.com/free-psd/prioritize-peace-wellness-template-psd-minimal-social-media-post_18412763.htm#fromView=search&page=1&position=18&uuid=a1e0a484-3a34-4798-a925-c65ab0db0f87″>Image by rawpixel.com on Freepik</a>